Nieuwe veldproeven tonen effect van stearine in bijenwas op broedsterfte aan

In navolging van de bijenwasproblematiek die in 2016 ontstond heeft het Instituut voor Landbouw- en Visserijonderzoek (ILVO) dit voorjaar een veldproef uitgevoerd om na te gaan welk effect het inmengen van verschillende hoeveelheden stearine in de bijenwas op de gemiddelde broedsterfte kan hebben. De resultaten van de studie zijn eenduidig: het bijmengen van stearine in de bijenwas heeft nadelige effecten op de broedontwikkeling van de bijen.

In de zomer van 2016 stond de gehele imkerswereld in rep en roer. Er was wat aan de hand met het recent aangekochte kunstraat. Van overal in België, Nederland en Duitsland kwamen meldingen over kunstraat dat de bijen niet wilden bebouwen. Toch uitgebouwde en belegde ramen vertoonden een erg dramatisch hagelschotpatroon. De eerste bevindingen van verschillende instellingen in binnen- en buitenland wezen een abnormaal hoge aanwezigheid van de chemische stof stearine in de bijenwas aan als mogelijke boosdoener. Die zou in de probleemwas tussen 20 en 30% bedragen.

In Nederland werd al heel snel de term ‘sjoemelwas’ verzonnen en de Nederlandse Bijenhoudersvereniging (NBV) talmde niet om een advocaat onder de arm te nemen en de producent in gebreke stellen voor het leveren van kunstraat van te lage kwaliteit. Afgelopen winter volgende dan een steekspel van beschuldigingen aan het adres van de producent die telkens weerlegd werden. Het Federaal Agentschap voor de Veiligheid van de Voedselketen (FAVV) nam echter geen risico’s en publiceerde een bericht waarin werd aangeraden om bepaalde lotnummers van kunstraat niet langer te gebruiken. Een nieuwe hetze rond het inruilen van die lotnummers bij de producent was geboren.

De overkoepelende overheidsdienst van het FAVV, de Federale Overheidsdienst Volksgezondheid, Veiligheid van de Voedselketen en Leefmilieu bestelde intussen een studie bij het ILVO om het effect van het inmengen van stearine in bijenwas op de overleving van het bijenbroed na te gaan. De studie werd dit voorjaar uitgevoerd onder leiding van dr. Wim Reybroeck.

Kameroense was

Om een goed referentiepunt te hebben werd in de veldproef gebruik gemaakt van aangekochte kunstraat uit Kameroen. De was werd eerst geanalyseerd op aanwezigheid van verschillende stoffen en bleek een zeer laag pesticidengehalte te hebben en op de andere parameters goed te voldoen aan de wettelijke eisen voor zuivere bijenwas. De was werd vervolgens deels ingesmolten in de ramen (als referentie) en deels gesmolten om nieuwe kunstraat (met bijgemengde stearine) te maken. Van de omgesmolten kunstraat werd (om verschillen uit te sluiten) opnieuw  een deel van de gesmolten was in zuivere vorm tot kunstraat verwerkt. Vervolgens werden 6 verschillende stalen met stearine (uit palmolie) gemengd, gaande van 15 tot 40% aanwezige stearine in de was. Daarna werd van de verschillende gecontamineerde stalen kunstraat van 8x8 cm gesneden en werden deze stukjes telkens per vier ingesmolten in een zuivere waswafel.

Afbeelding: duidelijke verschillen tussen de verschillende stearinegehaltes, respectievelijk 35%, 40%, 0% en 35% stearine (Foto: Wim Reybroeck/ILVO)

Door middel van de arrestraammethode zijn de wasstalen gedurende drie periodes dit voorjaar getest in vier verschillende bijenvolken. Uit de resultaten blijkt dat de eerste bevindingen van instellingen en imkersbonden in de juiste richting dachten. Stearine heeft een onmiskenbare invloed op de overleving van het bijenbroed.

Het toevoegen van stearine in de bijenwas zorgt voor wijzigingen in de fysicochemische parameters van de bijenwas (o.m. stijgende zuurwaarde en verzepingsgetal). Naar alle waarschijnlijkheid is het die veranderende samenstelling die de verhoogde broedsterfte veroorzaakt. Al bij het inmengen van 15% stearine werd een gemiddelde mortaliteit van 49% ten opzichte van de zuivere bijenwas waargenomen. Bij het inmengen van 35% stearine is de impact het grootst: maar liefst 71% van het broed sterft.

Dr. Reybroeck concludeert dan ook dat het inmengen van meer dan 15% stearine een significant effect heeft op de broedsterfte en dat bijenwas met een gehalte van 15% of meer stearine niet geschikt is voor de productie van kunstraat.

Lees het volledige studierapport hier