Honinganalysen in Limburg

Bijna elke imker verkoopt honing, maar weinig imkers kennen de samenstelling van hun honing. Nochtans kan een analyse van een honingstaal veel waardevolle informatie geven die bruikbaar is voor het bedrijfssysteem van de imker.

De meeste imkers verkopen honing en/of schenken enkele potten aan buren, familie of vrienden. Ongeacht of er voor die transactie een vergoeding gevraagd wordt, brengen zij op beide manier een product in de voedselketen. Het is de taak en de verantwoordelijkheid van de imker om ervoor te zorgen dat zijn product veilig is en voldoet aan de wettelijke voorschriften.

Om die bewustmaking bij imkers te ondersteunen kan elke Vlaamse imker al jaar en dag honingstalen laten analyseren via het Honingproject van Honeybee Valley. De analyses worden in het ILVO uitgevoerd onder leiding van dr. Wim Reybroeck, dé autoriteit in Vlaanderen op het vlak van de inhoud van honing. In de meeste gevallen kan de analyse kosteloos gebeuren en ontvangt de imker een uitgebreid verslag van de analyse, samen met keurlabels om op de potten van het gecontroleerde lot te kleven. Het heeft dus echt wel een meerwaarde.

Desondanks maakt maar een klein aantal imkers gebruik van deze interessante dienstverlening. Is er wantrouwen? Kost de verzending teveel moeite? De drempel om honing te laten analyseren lijkt hoog. Om analyses beter te stimuleren werkte Lieteberg de afgelopen periode i.s.m. hogeschool UCLL laagdrempelige analysemethoden uit voor elk bestanddeel van honing dat door de wetgeving wordt gereguleerd (KB Honing van 19 maart 2004).

Welke parameters in honing zijn voor de imker het belangrijkst?

Tabel 1: Wettelijk vastgelegde algemene  parameters in honing (*: op deze parameter zijn uitzonderingen in het KB opgenomen)

Parameter	Wettelijke bepalingen
Watergehalte (%)	maximaal 20% *
Zuurgetal (mmol/kg)	maximaal 50 mmol/kg *
Geleidbaarheid (µS/cm)	maximaal 800 µS/cm *
HMF (mg/kg)	maximaal 40 mg/kg *
Diastasegetal (Schade-schaal)	Minstens 8°
Fructose (m/m%)	som: minstens 60% *
Glucose (m/m%)
Sucrose + andere suikers (m/m%)	Sucrose: max. 5% *

 

Honing bevat bij benadering 80% suikers, 17% water en 3% andere stoffen. De onderlinge verhouding tussen de verschillende parameters is afhankelijk van de plantensoort, type nectar, de standplaats, de weersomstandigheden en de handelingen van de imker. Nectar bevat zowel enkelvoudige suikers (glucose en fructose) als samengestelde suikers (voornamelijk sucrose). Bijen kunnen sucrose afbreken tot glucose en fructose met behulp van het enzym invertase en water. De wetgever stipuleert dat honing voor minstens 60% moet bestaan uit de optelsom van glucose en fructose, en maar maximaal 5% sucrose mag bevatten. In België is het bijna onmogelijk om honing te produceren die van nature meer dan 5% sucrose bevat, dus een (significant) groter wijst op contaminatie van de honing met suiker, al dan niet bewust door de imker toegevoegd. Voor honingdauwhoning moet het gezamenlijke gehalte aan fructose en glucose minstens 45% zijn.

De tweede belangrijkste component in honing is water, die maximaal 20% mag bedragen. Voor struikheidehoning maakt de wetgeving een uitzondering. Die mag maximaal 23% vocht bevatten. Het spreekt voor zich dat in nattere periode de bijen meer moeite moeten doen om al het vocht uit de nectar te verdampen. De imker kan hier de fout maken door honing te vroeg te oogsten, wanneer nog niet al het water verdampt is. De bijen verzegelen de honingcellen pas als het vochtgehalte voldoende laag is.

Uit suikers in de honing wordt hydroxymethylfurfural (HMF) gevormd, met water als bijproduct. HMF is giftig voor bijen. De vorming van HMF versneld naargelang de temperatuur verhoogd. Bewaring van honing beneden de 15°C is daarom van belang om de vorming van HMF te remmen. Belgische honing die meer dan 40 mg/kg  HMF bevat mag niet meer verkocht worden.

Het diastasegetal is een indicator voor verhitting van de honing. De enzymatische activiteit valt immers volledig stil bij hoge temperaturen.

Het meest kan verteld worden over de elektrische geleidbaarheid. De geleidbaarheid kan heel eenvoudig worden bepaald met behulp van een conductiviteitsmeter. In het KB honing wordt, zoals internationaal aangenomen, 800 microSiemens per centimeter (µS/cm) als referentie genomen. De geleidbaarheid kan voor Vlaamse honing gebruikt worden als indicatieve controle op monofloraliteit. Van de gangbare monoflorale drachten zijn de gemiddelde geleidbaarheidswaarden en hun standaardafwijkingen immers gekend. De helft van de stalen die de studenten van UCLL analyseerden bij de uitwerking van de analysemethoden waren stalen die als monofloraal waren omschreven. Bij ruim 40% van de stalen kwam de gemeten geleidbaarheid niet overeen met wat de literatuur omschrijft voor diezelfde soort. Lindehoning die eigenlijk bestond uit een mengsel van kastanjehoning en heidehoning die duidelijk een aandeel aan honingdauwhoning bevatte, zijn de meest interessante vondsten. Hoewel de monofloraliteit natuurlijk enkel met 100% zekerheid kan worden vastgesteld aan de hand van een pollenanalyse, kunnen we aan de hand van de geleidbaarheid eveneens een sterke indicatie verkrijgen. We verkregen ook een staal dat verkocht werd als acaciahoning, waarvan de geleidbaarheid 705 µS/cm bedroeg, terwijl volgens wetenschappelijke literatuur acaciahoning een gemiddelde geleidbaarheid heeft van ca. 140-180 µS/cm. De conclusie die we hieruit kunnen trekken is dat het in Vlaanderen erg moeilijk is om monoflorale honing te oogsten.

Tot slot blijven ook problemen met het etiket op de honingpot een belangrijk aandachtspunt. Maar al te vaak zijn sommige verplichte vermeldingen niet aanwezig. 

Conclusies

Alle vrijwillig ingestuurde stalen die gebruikt werden in het project voldeden aan de wetgeving om als ‘honing’ in de voedselketen te worden gebracht. Bij 40% van de monofloraal ingezonden stalen waren er sterke indicaties dat het niet om monoflorale honing ging. Correcte benaming en etikettering blijven dan ook een aandachtspunt voor de imkers. De consument betaalt voor het product en heeft bijgevolg recht op een eerlijk en correct product.

Meer weten? bijen@lieteberg.be