Moeten we bang zijn voor de Aziatische hoornaar?

Het is zover. De Aziatische hoornaar is voor het eerst waargenomen in Vlaanderen. Op 1 mei vond een imker in Oudenaarde (Oost-Vlaanderen) een Aziatische hoornaar in zijn serre. De Aziatische hoornaar jaagt actief op honingbijen en heeft geen angst om zwakkere  bijenvolken binnen te dringen om broed en honing te gaan roven. De hamvraag is hoe gevaarlijk deze nieuwe predator is voor onze imkerij.

De Aziatische hoornaar (Vespa velutina) kwam in 2004 in Frankrijk terecht nadat ze meereisde met een lading Chinees aardewerk. Volgens een studie van het Natuurhistorisch museum in Parijs breidt de soort haar levensgebied jaarlijks uit met ca. 60 km. De eerste waarneming in België dateert van 2011 en na een recente waarneming van een nest in Guignies (Henegouwen) in november vorig jaar ziet het ernaar uit dat de soort nu ook steeds noordelijker op zoek gaat naar nestgelegenheden.

Bijenpredator
In tegenstelling tot de Europese hoornaar (Vespa crabro) heeft de Aziatische hoornaar frequent honingbijen op het menu staan. Europese hoornaars vangen af en toe wel eens een honingbij, maar jagen liever op kleinere insecten.

De Aziatische hoornaar daarentegen vliegt met gestrekte poten heen en weer voor de vliegopening van de bijenkasten en vangt terugkerende werksters. Het gedrag is zo typisch dat er een Engelstalige benaming voor bestaat: bee-hawking. Bijenvolken kunnen op deze manier sterk verzwakt geraken. In het najaar, wanneer er minder voedsel te vinden is durven de hoornaars ook in groep bijenvolken aan te vallen door binnen te dringen in de kasten en het broed te roven. Bijenvolken lopen daardoor vaak desastreuze schade op. De oorspronkelijke prooi van deze hoornaar, de Aziatische honingbij (Apis cerana), heeft zich aangepast aan de roofpraktijken door de hoornaars te herkennen en aan te vallen. Werksterbijen ballen de hoornaar in en produceren daarbij warmte. De hoornaar sterft als gevolg van oververhitting in de bijenbal.

Angst voor de Aziatische hoornaar?
Hoewel onze Europese honingbij (Apis mellifera) geen afweersysteem heeft voor deze hoornaarsoort is er geen reden tot paniek. Er is wel reden tot alertheid. Bijenvolken kunnen beschermd worden door het aanbrengen van een gaas (met mazen van 5,5 mm) voor de vliegopening van de bijenkasten te plaatsen.

Alertheid bij de waarneming van de Aziatische hoornaar is evenwel zeer belangrijk. Het is beter om bij waarneming hoornaarwerksters niet te doden, maar te observeren om de locatie van het nest te bepalen. Het afvangen van de werksters heeft immers weinig nut. Enkel door vernietiging van het volledige nest wordt resultaat geboekt. Dat gebeurt door ’s avonds (als de werksters binnen zijn) met een lans insecticide onder druk in het nest te spuiten. De volwassen hoornaars sterven daardoor meteen. Daarna wordt het nest verwijderd en verbrand om ook de larven en poppen te vernietigen.

Hoe herkennen?
Op de website waarnemingen.be is een overzichtelijke fiche beschikbaar waarmee heel gemakkelijk kan worden uitgesloten of het gaat om een Aziatische hoornaar dan wel om een Europese hoornaar  (Vespa crabro) of een Middelste wesp (Dolichovespula media). Over het algemeen kan gezegd worden dat het achterlijf van de Aziatische hoornaar bovenaan zwarter is dan bij de Europese variant, met een gele band onder het midden. De Europese hoornaar heeft bovendien  een opvallend rode kleur op de rug en aan de vleugelbasis. De Aziatisch hoornaar is op die plekken eerder donker tot zelfs zwart en heeft een typerend geel-oranje gezicht. Werkster zijn ca. 25 mm groot, koninginnen ca. 30 mm.

De Aziatische hoornaar staat op de lijst van de Europese invasie exoten, lidstaten zijn verplicht om acties te ondernemen tot vernietiging bij waarneming van de soort. Daarvoor is er een officieel meldpunt op de website waarnemingen.be (https://waarnemingen.be/invasive_alert_view.php). Er wordt gevraagd om waarnemingen ook steeds te melden bij Dries Laget van Honeybee Valley (dries.laget@ugent.be).